Το ναυάγιο 9ου αιώνα Yeni Kapi 14
- Theofano Moraiti
- 9 Ιουν 2024
- διαβάστηκε 4 λεπτά
Έγινε ενημέρωση: 4 Δεκ 2024
Το 2007, μια ανασκαφική αποστολή στην περιοχή "Marmaray" της Κωνσταντινούπολης αποκάλυψε ένα αρχαίο ναυάγιο, γνωστό ως Yeni Kapi 14. Αυτό το ναυάγιο, που ανακαλύφθηκε έναν χρόνο μετά το Yeni Kapi 11, αποτελεί μια σημαντική ανακάλυψη στον τομέα της ενάλιας αρχαιολογίας. Η διατήρηση του σκάφους ήταν εντυπωσιακή, καθώς τμήματα της γάστρας του πλοίου διατηρήθηκαν σε καλή κατάσταση, καθώς βρέθηκε ενσωματωμένο σε ένα παχύ στρώμα λάσπης και άμμου, που προστάτευε το σκάφος από τη διάβρωση από τον καραβοσκώληκα (Teredo navalis). Οι ανασκαφείς πιστεύουν ότι το ναυάγιο πιθανότατα θάφτηκε μετά τη βύθισή του, ίσως λόγω μιας καταιγίδας. Αν και δεν εντοπίστηκε το φορτίο του, η ανάλυση του υλικού που βρέθηκε κοντά στο ναυάγιο, όπως ορισμένα κεραμικά, και οι χρονολογήσεις με ραδιοάνθρακα αποκάλυψαν ότι το Yeni Kapi 14 χρονολογείται στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα.
Όπως και το 11, το Yeni Kapi 14 αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα αρχαίου ναυαγίου που αναδεικνύει την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Κωνσταντινούπολης. Η ανασκαφή και η μελέτη του Yeni Kapi 14 προσφέρουν περαιτέρω πληροφορίες για τη θαλάσσια εμπορική δραστηριότητα και την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας κατά την αρχαιότητα. Επίσης, η κατάσταση διατήρησης του ναυαγίου παρέχει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την ναυπηγική τεχνολογία της εποχής, ενισχύοντας την κατανόηση μας πάνω στις αρχαίες ναυπηγικές πρακτικές.
Το Yeni Kapi 14 ήταν κατασκευασμένο, ως επί το πλείστον, από τούρκικη βελανιδιά, ενώ ορισμένα τμήματα του πλοίου ήταν από βελανιδιά (Quercus cerris) και ψευδοπλάτανο σφένδαμο (Platanus × acerifolia). Η καρίνα του ήταν επίσης τριμερής και έφερε ασούς, αν και ήταν μικρότεροι σε σχέση με τα περισσότερα πλοία της ίδιας περιόδου. Η καρίνα ήταν στερεωμένη με αγκιστρωτές παρέλες «keyed hook scarfs», εκ των οποίων μόνο η μία, κοντά στην πλώρη του πλοίου, ήταν καρφωμένη με ένα σιδερένιο βλήστρο.
Οι σανίδες του πετσώματος είχαν φάρδος μεταξύ 20-25 εκ. –με εξαίρεση τα ελαφρώς παχύτερα ντουρέλα. Από τα ντουρέλα έως και τον πρώτο ζωστήρα, όπου εκτιμήθηκε ότι βρισκόταν η ίσαλος γραμμή, oι σανίδες ήταν τοποθετημένες με τη μέθοδο σύνδεσης με καβίλιες. Ωστόσο, ο ζωστήρας και η αμέσως επόμενη σειρά σανίδων δεν έφεραν αρμούς, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι οι υπόλοιπες σειρές σανίδων τοποθετήθηκαν αφότου είχαν πρώτα ανεγερθεί οι εσωτερικοί νομείς. Ομοίως με το Yeni Kapi 11, οι σειρές σανίδων της γάστρας ήταν καλαφατισμένες με ένα συνδυασμό γρασιδιού και ρητίνη πεύκου, το οποίο, και πάλι, είχε χρησιμοποιηθεί ως στεγανοποιητικό υλικό για την απάλειψη των επιφανειών του κελύφους.
Τα ντουρέλα του πλοίου στερεώνονταν στην καρίνα με ξυλόκαρφα, τα οποία ενισχύονταν με την τοποθέτηση σιδερένιων καρφιών, ενώ και οι δύο κατηγορίες τοποθετούνταν διαγώνια από την εξωτερική πλευρά της γάστρας. Σε κάθε επιμέρους σειρά σανίδων, τα μαδέρια δένονταν μεταξύ τους με παρέλες σχήματος S («S-scarfs») που έπειτα ασφαλίζονταν με δύο ή τρεις καβίλιες. Σε ορισμένα τμήματα του σκάφους, στην εσωτερική επιφάνεια του πετσώματος, εντοπίστηκαν σημάδια που χρησιμοποιούνταν αφενός για την ευθυγράμμιση των αρμών όπου θα τοποθετούνταν οι καβίλιες, και αφετέρου για την επισήμανση των άκρων κάθε νομέα.
Επιπλέον, σε αντίθεση με άλλα στρογγυλά πλοία της περιόδου, οι νομείς του Yeni Kapi 14 ήταν σχετικά ελαφρύτεροι. Παράλληλα, μετά την κύρτωση των υφάλων του πυθμένα, οι διαστάσεις της διατομής των εδρών ήταν σημαντικά μικρότερες από τις προηγούμενες. Μάλιστα, ενώ το σανίδωμα παλαιότερων πλοίων συνήθως αποτελούνταν από εναλλασσόμενες έδρες με σκαρμούς, το συγκεκριμένο είχε κατασκευαστεί με επίπεδες έδρες σχήματος L, το μακρύτερο τμήμα των οποίων εκτεινόταν πέρα από την κύρτωση των υφάλων του πυθμένος έως την σειρά σανίδων πάνω από τον πρώτο ζωστήρα. Τα μικρότερα τμήματα των εδρών συνδέονταν μέσω παρελών με τα μαντάλια. Οι επιμέρους νομείς του σκάφους στερεώνονταν στο πέτσωμα με ένα ή δύο ξυλόκαρφα ανά σειρά σανίδων, τα οποία συνήθως ενισχύονταν με σιδερένια καρφιά στην περιοχή των υφάλων του πυθμένα.
Όπως και το Yeni Kapi 11, το σκάφος Yeni Kapi 14 έφερε ίχνη πολυάριθμων επισκευών. Διαπιστώθηκε η χρήση ανακυκλωμένων κατασκευαστικών υλικών, προερχόμενα από τμήματα γάστρας άλλων πλοίων, η μεταγενέστερη ενίσχυση προϋπαρχόντων συνδέσεων, ίχνη νεότερου καλαφατίσματος των ραφών των σανίδων, καθώς και η επικάλυψη ορισμένων περιοχών, που είχαν υποστεί βλάβη, με ρητίνη πεύκου. Όλα τα παραπάνω υποδεικνύουν ότι το εν λόγω σκαρί χρησιμοποιήθηκε εκτενώς, πριν τη βύθισή του, και επομένως χρειάστηκε πολλαπλές επισκευές σε διαφορετικά σημεία.
Η διαμόρφωση του εσωτερικού σκελετού του πλοίου Yeni Kapi 14 προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα. Με την τοποθέτηση συνδέσμων εδρών και μανταλιών στην κύρτωση των υφάλων του πυθμένος, εναλλασσόμενων από πλευρά σε πλευρά, αποφεύγονται τυχόν αδύναμα σημεία στην γάστρα του σκάφους. Από την πληθώρα μεταγενέστερων στρογγυλών πλοίων που βρέθηκαν αργότερα στην περιοχή του Yeni Kapi, αλλά και σε πολλές άλλες, τεκμηριώνουν τη δημοτικότητα του παραπάνω μοτίβου στη μεσοβυζαντινή ναυπηγική.
Η κατασκευή του Yeni Kapi 14 αντιπροσωπεύει την εξελιγμένη τεχνολογία ναυπηγικής της εποχής του. Η χρήση των καβίλιων και των σιδερένιων καρφιών για τη στερέωση των ντουρέλων στην καρίνα, καθώς και οι μέθοδοι σύνδεσης των σανίδων με παρέλες και τη χρήση του γρασιδιού και της ρητίνης πεύκου για τη στεγανοποίηση των σανίδων, αποτελούν ενδείξεις της προηγμένης τεχνολογικής γνώσης και τεχνικής δεξιοτεχνίας των αρχαίων ναυπηγών.
